ONDERHOUD
Onderhoud van natuursteen
Het onderhoud van natuursteen is niet bewerkelijk, uitgaande van een goede materiaalkeuze. Wel moet het worden afgestemd op de natuursteensoort, de oppervlaktebewerking en het gebruik. Daardoor is een ‘standaard’ advies niet te geven. Hier vindt u wel de principes van het onderhoud:
Bouwschoonmaak en onderhoud kort na oplevering
In de regel wordt voor oplevering een bouwschoonmaak uitgevoerd. Na de bouwschoonmaak moet eventueel bouwvocht makkelijk kunnen verdampen, het onderhoud wordt dan tijdelijk iets aangepast. Wilt u hier meer over weten? Lees dan hier verder.
Regelmatige reiniging (normaal onderhoud)
Natuursteen kunt u prima onderhouden. Als u meer wilt weten over de normale reiniging van natuursteen dan kunt uhier verder lezen.
Periodieke reiniging (bijzonder onderhoud)
Na verloop van tijd kan bijzonder onderhoud nodig zijn. Bijvoorbeeld als gevolg van sterke vervuiling, kalkaanslag of vlekvorming. Hier vindt u meer informatie over bijzonder onderhoud van natuursteen.
Renovatie
Na vele jaren intensief gebruik kan een opknapbeurt nodig zijn. Daarna toont de natuursteen meestal weer als nieuw. Wilt u meer weten over het renoveren van natuursteen? Lees dan hier verder.
BOUWSCHOONMAAK
Bouwschoonmaak en onderhoud kort na oplevering
In de regel wordt voor oplevering een bouwschoonmaak uitgevoerd. Na de bouwschoonmaak moet eventueel bouwvocht makkelijk kunnen verdampen, het onderhoud wordt dan tijdelijk iets aangepast.
Bouwschoonmaak
Resten cement, lijm of kit op natuursteen moeten tijdens de montage direct worden verwijderd met een vochtige doek. De restanten van het afvoegen moeten zo snel mogelijk worden verwijderd met een spons en water.
Een dunne cementsluier die inmiddels is verhard, kan worden verwijderd met een cementsluierverwijderaar. Die moet aan de steen worden aangepast, anders kan het middel erger zijn dan de kwaal. Een zware cementsluier op een vloer is door schuren te verwijderen. Daarna kan de vloer worden gezoet of gepolijst.
Onderhoud kort na oplevering
Nieuwbouwbeton en metselwerk bevatten een aanzienlijke hoeveelheid overtollig bouwvocht. Wanneer natuursteen daarop is bevestigd met specie of lijm, dan droogt de constructie via de natuursteen. Het vocht trekt door de steen naar het oppervlak, waar het verdampt. Hierdoor kan een vloer de eerste maanden dof en donkerder tonen. Met het drogen van de constructie lost dit ‘probleem’ vanzelf op.
Aangeraden wordt de eerste drie tot zes maanden geen beschermende of reinigende producten te gebruiken. Om het droogproces niet te vertragen. Vuil wordt verwijdert door stofzuigen, vegen of met een vochtige doek. De vakman moet per geval bekijken of het nadeel (meer kans op vlekken) opweegt tegen het voordeel (minder kans op verkleuring).
Beschermlagen
Beschermende producten zijn bedoeld om vuilindringing, het ontstaan van vlekken of de hechting van graffiti te verminderen. Sommige producten verbeteren daarnaast de glans of de slijtweerstand.
Als de steensoort en de oppervlaktebewerking op het gebruik zijn afgestemd, is een bescherming vaak niet nodig. In het algemeen wordt het wel aangeraden bij licht gekleurde natuursteen, een poreus, dof of ruw afgewerkt oppervlak en een hoge vuilbelasting.
Het is zaak een product te kiezen dat voldoende bescherming biedt en het uiterlijk en de eigenschappen van de steen zo min mogelijk beïnvloedt. Een beschermlaag kan de steen donkerder maken of extra glans geven. Ook kan het transport van vocht uit de constructie worden belemmerd, met mogelijk verkleuring of (vorst)schade als gevolg. Bij vloeren kan een beschermlaag de stroefheid (slipweerstand) verminderen.
Er zijn veel soorten beschermende middelen, met uiteenlopende eigenschappen:
- coatings, die een laagje op de steen vormen
- impregneer- of hydrofobeermiddelen, die in de toplaag van de steen dringen
- wassen en zepen, deze dringen deels in de steen en bieden een kortstondige bescherming. Vaak is het een dunne laag die na het reinigen met was of zeep achterblijft
- antigraffiti, die afhankelijk van het systeem in één of meer lagen wordt aangebracht
NORMAAL ONDERHOUD
Normaal onderhoud (regelmatige reiniging)
Het normale onderhoud begint nadat de constructie voldoende droog is eventueel een beschermlaag is aangebracht.
Natuursteen behoeft niet vaker dan andere harde materialen te worden gereinigd. Er is geen algemene richtlijn te geven. Zo heeft de zichtbaarheid van vervuiling te maken met bijvoorbeeld glansgraad en kleur van de steen. De mate waarin vuil op de natuursteen hecht, hangt af van zijn porositeit en oppervlakteruwheid.
Kalkhoudende natuursteen is gevoelig voor het gebruik van agressieve middelen. Ze worden gereinigd met middelen die bedoeld zijn voor marmer en kalksteen. Allesreiniger, chloor en schoonmaakazijn zijn voor deze stenen te niet geschikt. Maar in vooral de badkamer en het toilet worden deze producten gemakkelijk gebruikt.
Voor het reinigen worden vooral zepen gebruikt. Wassen reinigen minder goed. Ze hebben wel als voordeel dat ze een laagje op het steenoppervlak achterlaten, zepen veel minder. Zo’n laagje geeft de steen een fris uiterlijk en vermindert de hechting van vuil.
Zepen kunnen zonodig zeer frequent worden gebruikt, wassen niet. Anders kan zich een dikke waslaag vormen op plaatsen die minder bloot staan aan gebruiksbelastingen; de waslaag slijt daar niet.
BIJZONDER ONDERHOUD
Periodieke reiniging (bijzonder onderhoud)
In aanvulling op regelmatige reiniging kan periodiek een bijzondere reiniging nodig zijn. Bijvoorbeeld vanwege:
- sterke vervuiling
- verwijderen van de oude beschermlaag
- algen en (kost)mos
- kalkaanslag
- vlekken en verkleuringen
- graffiti
Hiervoor worden andere en vaak agressievere middelen en methoden gebruikt dan bij regelmatige reiniging. De keuze hiervan en vaak ook de uitvoering is werk voor specialisten. De meest gebruikte vormen van periodieke reiniging worden hier kort toegelicht.
Sterke vervuiling
Ondanks regelmatige reiniging kan zich in de loop der tijd een laag vuil afzetten, die in dikte toeneemt en steeds meer afbreuk doet aan het uiterlijk. Deze laag is met een intensiefreiniger of ontvetter te verwijderen.
Verwijderen van de oude beschermlaag
Door gebruiksbelasting kan een coating na verloop van tijd slijten of beschadigd raken, waardoor deze zijn werking verliest. De oude beschermlaag dient dan te worden verwijderd, waarna een nieuwe laag kan worden aangebracht.
Impregneer- of hydrofobeerlagen zijn niet te verwijderen
Bij was of zeep kan na verloop van tijd kan een opeenstapeling van lagen optreden, het eerst op plaatsen die minder aan gebruiksbelasting bloot staan. Dat doet afbreuk aan het steenuiterlijk. Zeeplagen zijn te verwijderen door bij het regelmatige onderhoud tijdelijk alleen water te gebruiken. Omdat ze in water oplosbaar zijn, worden zepen met het onderhoud afgevoerd.
Algen en (korst)mos
In de buitenlucht kan vooral op vochtige, donkere plaatsen begroeiing ontstaan. In de meeste gevallen gebeurt dat na vele jaren en is de begroeiing niet schadelijk voor de steen. Esthetisch wordt het soms als een verrijking gezien. Maar het komt ook voor dat het niet gewenst is. Sommige korstmossen zijn zeldzaam en zijn beschermd door het Ministerie van LNV. De overige soorten mogen worden verwijderd.
Stomen en biologische reiniging blijken effectieve methoden. De keuze van de methode en de uitvoering is werk voor specialisten.
Kalkaanslag
Bij zuurbestendige steensoorten, zoals graniet, gabbro en gneis, kan een kalkkorst worden verwijderd door licht schuren (met staalwol nr. 00) of door afnemen met een kalkoplosser.
Bij minder krasbestendige en kalkhoudende steensoorten zoals marmer en kalksteen zijn beide methoden niet zonder meer geschikt. Het schuren moet niet te vaak en niet krachtig gebeuren bij een glanzend oppervlak. Een kalkoplosser lost ook de kalk in de steen op. Het moet dan ook met mate worden toegepast en alleen als de steen een coating heeft, die bovendien bestand is tegen de kalkoplosser. Na het verwijderen wordt met schoon water nagespoeld, zodat er geen kalkoplosser achterblijft.
Vlekken en verkleuringen
Een verkleuring of vlek is in sommige gevallen te verwijderen. Reinigers die voor regelmatige reiniging worden gebruikt, kunnen in een verhoogde dosering soms dienst doen als vlekverwijderaar. Er zijn ook speciale vlekkenreinigers. Verwijdering gaat kort na het ontstaan meestal aanmerkelijk makkelijker. De keuze van het reinigingsproduct en soms ook het verwijderen zelf, is werk voor een specialist.
Een verkleuring of vlek is niet te verwijderen wanneer het steenoppervlak chemisch is veranderd of vanuit de constructie komt (bijvoorbeeld door oxidatie).
Graffiti
Of en hoe graffiti is te verwijderen hangt sterk af van de porositeit en ruwheid van het steenoppervlak en de aanwezigheid van antigraffitilaag. Maar ook de soort graffiti (verf, teer, e.d.) en de verhardingstijd.
Is er geen antigraffitilaag, dan is het belangrijk snel en zorgvuldig te handelen. Verwijdering gaat in de eerste 24 uur meestal aanmerkelijk makkelijker. De keuze van middel en methode is werk voor specialisten.
Is er wel een antigraffitilaag, dan kan de graffiti in de regel worden verwijderd door te spuiten met heet water, eventueel met oplosmiddel.
RENOVATIE
Renovatie
Vooral vloeren worden na jaren intensief gebruik wel gerenoveerd. Putjes en scheurtjes kunnen op kleur worden gestopt. Doffe plekken, slijtsporen en zelfs krassen kunnen soms door kristalliseren en anders door schuren worden weggewerkt. Renovatie is werk voor een daarin gespecialiseerd natuursteenbedrijf.
Kristalliseren
Deze methode is geschikt voor vloeren van kalksteen of marmer met een dof gelopen oppervlak. Voordat met kristalliseren wordt begonnen, moet eerst een eventuele beschermlaag worden verwijderd. Daarna wordt met behulp van chemicaliën en een boenmachine een chemische reactie veroorzaakt in de toplaag van de steen. Hierdoor neemt de glans van de steen toe. De hoogte van de glans hangt af van de oorspronkelijke mat- of hoogglans en de mate waarin deze dof is gelopen. Zeer ondiepe krasjes worden onzichtbaar of minder zichtbaar. Andere beschadigingen blijven onveranderd zichtbaar.
Het kristalliseren van een vloer met een boenmachine.
Schuren en polijsten
Deze methode is geschikt voor vloeren met hoogteverschillen, beschadigingen en een dof gelopen oppervlak.
De vloer kan met deze methode een geschuurd, gezoet of gepolijst oppervlak krijgen. Oorspronkelijk is deze bewerking bedoeld voor zachtere steensoorten, zoals marmers en kalkstenen. Inmiddels zijn er machines waarmee ook hardere stenen, zoals gneizen en granieten kunnen worden bewerkt. Daarbij is de haalbare hoogglans (gepolijst) in de regel iets minder dan bij tegels die in de werkplaats zijn bewerkt.
Machinaal wordt een laag van de vloer afgeslepen, onder toevoeging van water om de slijpschijven te koelen. Met steeds fijnere slijpschijven wordt daarna glans op de vloer aangebracht. Moeilijk bereikbare plaatsen worden behandeld met kleiner handgereedschap.
Een oude vloer ziet er na schuren in het werk weer als nieuw uit, met een egale glans en zonder plaatselijke hoogteverschillen. Ook nieuwe vloeren worden in het werk geschuurd. Bijvoorbeeld wanneer ze een sterke cementsluier hebben of wanneer ze met zeer smalle voegen (‘voegloos’) zijn gelegd.