Gevel
Natuursteen Wanden en Gevels
Een gevel is het visitekaartje van een gebouw. Natuursteen wordt veelvuldig toegepast als gevel, pui of onderdelen daarvan, zoals een raamomlijsting. Natuursteen heeft goede materiaaleigenschappen en een fraai uiterlijk. Bovendien is het in veel kleuren, formaten en oppervlaktebewerkingen leverbaar. Dat maakt een bijzonder ontwerp mogelijk, dat desgewenst kan worden doorgezet in bijvoorbeeld vloeren of bestrating.
Niets nieuws
Het toepassen van natuursteen aan de gevel is geen uitvinding van de laatste jaren. Al voor onze jaartelling bevestigden de Romeinen marmerplaten ter versiering op metselwerk.
In landen met veel natuursteen is het altijd een veelgebruikt bouwmateriaal voor gevels geweest. In Nederland werd natuursteen in verhouding veel minder gebruikt en dan vaak voor kleinere bouwelementen. Denk aan sluitstenen, sokkels voor beelden, gevelstenen en raamdorpels. Voor echt prestigieuze gevels, zoals het Paleis op de Dam en kerken, werden wel grote hoeveelheden natuursteen in de gevel verwerkt.
Vergeleken met de bouwmethoden van vandaag de dag werden gevels en onderdelen daarvan bijzonder massief uitgevoerd. Nederland moet vrijwel alle natuursteen importeren. Met de transportmiddelen van het verleden was het vervoeren van dat zware materiaal complex en duur. Daardoor bleef natuursteen eeuwenlang een zeer exclusief materiaal.
Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw is de situatie veranderd. De transportmogelijkheden verbeterden en men ging over op ‘skeletbouw’. Dat is een constructie van kolommen van staal of beton die de vloeren en het dak dragen. De gevel is een zogenoemde spouwmuur. Het bestaat uit een binnen- en een buitenblad, met daartussen een isolatielaag en een luchtspouw. Het buitenblad is het deel van de gevel dat vanaf de straat zichtbaar is en wordt ook wel vliesgevel genoemd. In verhouding tot de vroegere bouwwijze is de vliesgevel licht geconstrueerd. Het heeft een niet-dragende, afsluitende en decoratieve functie. Hiervoor worden vaak natuursteen gevelplaten gebruikt.
Eisen aan de gevel
De gevel moet niet alleen mooi zijn of een architectonische ‘boodschap’ uitdragen. De gevel moet ook het bouwwerk beschermen tegen weer en wind en de gebruikers een prettig binnenklimaat bieden. Aan een gevel worden dus veel uiteenlopende eisen gesteld, zoals:
• decoratief
• regendicht
• winddicht
• brandwerend
• sterk (bestand tegen windbelasting)
• isolerend (warmte en geluid)
• duurzaam
Er bestaat geen materiaal dat aan al deze eisen voldoet. Daarom wordt een gevel opgebouwd uit verschillende lagen met elk een eigen functie. Denk bijvoorbeeld aan de isolatielaag, die op het binnenblad is aangebracht.
Keuze en afwerking van de steen
Zoals gezegd wordt natuursteen niet alleen vanwege het fraaie uiterlijk voor gevels gebruikt, maar ook vanwege de goede materiaaleigenschappen. Zo is het duurzaam, niet brandbaar en reageert het traag op temperatuurwisselingen. Warmte van de zon bijvoorbeeld, wordt maar langzaam opgenomen en ook weer langzaam afgegeven. Dat heeft een dempend effect op temperatuurwisselingen in de gevel en helpt het binnenklimaat constant te houden.
De keuze van de steen en zijn oppervlaktebewerking moet op de specifieke toepassing worden afgestemd. Zo moet de steen voor een buitengevel vorstbestendig zijn. Als gebouwplint of winkelpui is een minder poreuze steen en een glad oppervlak aan te raden. Daar is meer vervuiling, optrekkend vocht en eventueel vandalisme, waardoor het uiterlijk en eventueel de duurzaamheid van de steen kan worden aangetast. Een gevel van marmer of kalksteen kan beter niet gepolijst worden. Door verwering loopt de glans terug. Een gezoet oppervlak blijft langer mooi.
Gevelplaten bevestigen
Er zijn verschillende manieren om natuurstenen platen aan de gevel te bevestigen:
• op ankers
• met specie
• met lijm
• gemetseld of gestapeld
Welke methode het beste kan worden gekozen, is afhankelijk van onder meer de constructie, grootte en vorm van het gebouw. Bij grote oppervlakken worden gevelplaten meestal op ankers gesteld. Bij kleine oppervlakken en gevels met een beperkte hoogte worden de platen ook wel met specie of lijm bevestigd.
Natuursteen kan ook gemetseld (gestapeld) worden. Afhankelijk van de grootte en de vorm van de stenen, verschilt het uiterlijk en de constructie van het metselwerk sterk. In Nederland wordt niet zo vaak voor deze toepassing gekozen. Deze methode wordt daarom hier niet verder behandeld.